Kształt przepisów dotyczących czasu pracy kierowców, zarówno na drogach Polski, jak również Unii Europejskiej jest podyktowany przede wszystkim zdrowym rozsądkiem oraz troską o bezpieczeństwo na drogach. W tym artykule przedstawiamy kompleksowy pakiet informacji na temat tego jak poprawnie należy rozliczać czas pracy kierowcy.
Kto odpowiada za czas pracy kierowcy?
Czas pracy kierowcy ciężarówki stanowi nieustanny temat sporów pomiędzy samymi kierowcami oraz ich pracodawcami, a wszystko to ze względu na wysokie mandaty, jakie pracownicy firm transportowych są nieraz zobowiązani płacić w przypadku, gdy kontrola na drodze wykaże przekroczenie norm.
Nadgodziny za kółkiem potrafią być naprawdę kosztowne! W świetle artykułu 92 ust. 1 ustawy o transporcie drogowym, kierowca którego czas pracy był dłuższy od dopuszczalnej normy, zobowiązany jest zapłacić grzywnę w wysokości do dwóch tysięcy złotych.
Warto jednak pamiętać, że zatrzymanie pojazdu na drodze nie jest jedyną sytuacją, gdy może zostać nałożona kara za przekroczenie czasu pracy. Jeżeli kontrola w firmie transportowej wykaże nieprawidłowości w zakresie ilości czasu spędzanego za kółkiem przez kierowców, odpowiedzialny jest pracodawca. Obowiązkiem firmy transportowej jest ustalenie grafiku pracy w taki sposób, by kierowca był w stanie przestrzegać wszystkich norm dotyczących czasu spędzonego za kółkiem. Obowiązkiem kierowcy natomiast jest dopełnienie wszystkich obowiązków związanych z rejestrowaniem zdarzeń na karcie kierowcy (robienie wpisów manualnych) oraz na tachografie cyfrowym (robienie wydruków). Widać, że obowiązki spoczywają po obydwu stronach.
Uwaga – powyższe zapisy dotyczą wyłącznie kierowców ciężarówek zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Jeżeli jednak kierowca występuje w ramach danego transportu jako przewoźnik, to znaczy sam prowadzi działalność gospodarczą związaną z przewozami i zostaną wykazane nieprawidłowości na tachografach, to w trybie postępowania administracyjnego właśnie on otrzyma karę.
A jak kształtują się wymagania dotyczące czasu pracy kierowców w Polsce? Jak wygląda to w przypadku transportu międzynarodowego, w tym jazdy po innych krajach Unii Europejskiej? Więcej informacji w kolejnych akapitach.
Czas pracy kierowcy
Czy to tylko prowadzenie pojazdu? Co zaliczamy do jego czasu pracy a czego nie?Jak najbardziej czasem pracy kierowcy jest prowadzenie pojazdu, ale w jego skład wchodzą również inne czynności związane z wykonywaniem transportu. Są to m.in. :
- załadowywanie, rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem towarów
- nadzór oraz pomoc osobą wsiadającym i wysiadającym
- czynności spedycyjne
- obsługę pojazdów i przyczep
- inne prace podejmowane w celu wykonywania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy
- obsługę codzienną pojazdów i przyczep
- inne prace podejmowane w celu wykonywania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdów i rzeczy
- niezbędne formalności administracyjne
- utrzymywanie pojazdu w czystości
Natomiast do czasu pracy nie wlicza się
- czasu dyżuru, jeżeli podczas dyżuru kierowca nie wykonywał pracy
- nieusprawiedliwionych postojów w czasie prowadzenia pojazdu
- dobowego nieprzerwanego odpoczynku – przerw w pracy przewidzianej w przypadku kierowcy zatrudnionemu w systemie przerywanego czasu pracy
Dzienny, tygodniowy i dwutygodniowy czas pracy kierowcy
W ciągu dnia kierowca może spędził za kółkiem okres 9 godzin. Musi jednak pamiętać, że to w tym czasie musi robić obowiązkowe przerwy. Po 4,30 h jazdy musi zrobić przerwę 45 minutową. Przerwa ta może być również podzielona na krótsze pauzy. Zasada dzielenia polega na tym że pierwsza przerwa wynosi co najmniej 15 minut a druga co najmniej 30 minut. Zasady tej nie możemy odwrócić. Robienie przerw krótszych i nie spełniających powyższej zasady, powoduje naliczanie kierowcy ciągłego czasu prowadzenia pojazdu a co za tym idzie generuje naruszenia. Ważną do zapamiętania zasadą jest to że przerwa 45 minutowa (dzielona lub cała) odcina ciągły okres prowadzenia pojazdu który po niej jest liczony od nowa.
Powyższy przykład pokazuje, że niewłaściwe zaplanowanie przerw powoduje naruszenia. W tym przykładzie kierowca gdyby nie zrobił 30 min przerwy w pierwszym okresie prowadzenia pojazdu nie spowodowałby naruszenia, ponieważ mógł prowadzić dalej pojazd przez 2 godziny a po tym czasie zrobić przerwę 15 minutową. Wyszło natomiast tak, że w drugim okresie prowadzenia kierowca spowodował naruszenie jadąc 5 godzin bez przerwy, ponieważ nie zachował zasady 15/30.
Istniej również przepis, który mówi, że dzienny czas prowadzenia pojazdu może zostać przedłużony do 10 godzin. Warto o tym pamiętać podczas planowania trasy kierowcy.
Jeżeli chodzi o tygodniowy czas prowadzenia pojazdu to nie może on przekroczyć 56 godzin
Karta kierowcy
Aby wyliczyć czas pracy kierowcy musi być on poprawnie zaewidencjonowany. W większości przypadków (dotyczy transportu powyżej 3,5 tony) obecnie kierowcy używają kart kierowców, rzadziej tradycyjnych tarczek tzw. wykresówek.
O kartę kierowcy wnioskować mogą kierowcy pojazdów używanych do przewożenia towarów lub osób gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdu, włącznie z przyczepą lub naczepą, przekracza 3,5 tony. Dotyczy to również kierowców pojazdów pasażerskich, przystosowanych do przewożenia ponad dziewięciu osób włącznie z kierowcą.
W przypadku kart kierowcy jedynym uprawnionym do złożenia wniosku oraz wniesienia opłaty za wydane wznowienie lub wymianę karty kierowcy, jest kierowca, a nie np. jego pracodawca. Dopiero po jej uiszczeniu kierowca może otrzymać refundację tego wydatku od swego pracodawcy na podstawie imiennego dowodu uiszczenia tej opłaty (art. 20 ust.7 ustawy z 29.07.2005 r. o systemie tachografów cyfrowych – Dz.U. nr 180,poz.1494). Stąd faktura za wydanie karty kierowców jest wystawiana na kierowcę.
Karta kierowcy jest imienna i kierowca może posiadać tylko jedną ważną kartę.
Przepisy jasno mówią o tym, że jazda bez karty kierowcy bądź używanie karty nie rejestrującej wszystkich aktywności pociąga za sobą konsekwencje, które ponoszą zarówno kierowca jak i przedsiębiorca. Bez znaczenia jest również to czy czas i przebieg jazdy rejestrowane są za pomocą tachografu cyfrowego, czy analogowego.
W taryfikatorze kar w ustawie o transporcie drogowym, sklasyfikowano trzy kategorie wykroczeń: poważne, bardzo poważne oraz najpoważniejsze naruszenie. Pamiętamy o tym ponieważ firmie w której notorycznie dochodzi do naruszeń przepisów może zostać odebrana licencja na prowadzenie transportu drogowego. Załącznik do ustawy o transporcie drogowym (taryfikator) przewiduje następujące kary za:
- „Nierejestrowanie za pomocą tachografu na wykresówce lub karcie kierowcy wskazań w zakresie prędkości pojazdu, aktywności kierowcy lub przebytej drogi” grozi mandatem w wysokości 2000 złotych; naruszenie stanowi bardzo poważne naruszenie
- za używanie cudzej karty kierowcy lub wykresówki zapłacimy 3000 złotych naruszenie stanowi najpoważniejsze naruszenie,
- za posiadanie lub posługiwanie się przez kierowcę więcej niż jedną własną, ważną kartą kierowcy czeka mandat w kwocie 3000 złotych; naruszenie stanowi bardzo poważne naruszenie.
Wczytywanie danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego
Obowiązek sczytywania danych z kart kierowców:
Kwestię pobierania/sczytywania danych z karty kierowcy oraz z jednostki pojazdowej czyli tachografu cyfrowego reguluje zarówno prawo unijne i krajowe i są to :
Rozporządzenie Komisji Unii Europejskiej nr 581/2010 z dnia 01.07.2010r. w sprawie maksymalnych okresów na wczytanie odpowiednich danych z jednostek pojazdowych oraz kart kierowców.
Rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 23 sierpnia 2007 r. w sprawie pobierania danych z tachografów cyfrowych i kart kierowców oraz warunków przechowywania tych danych.
Rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 05 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie pobierania danych z tachografów cyfrowych i kart kierowców oraz warunków przechowywania tych danych.
Powyższe akty prawne nakładają na podmioty obowiązek sczytywania danych:
– co 28 dni z kart kierowców
– co 90 dni z jednostki pojazdowej
Należy również podkreślić, że określając powyższe okresy na sczytanie danych należy uwzględniać wyłącznie dni zarejestrowanej aktywności na karcie lub tachografie. Czyli jeżeli kierowca przebywał na urlopie lub zwolnieniu lekarskim dni tych nie uwzględnia się. To samo dotyczy pojazdów, jeżeli nie były one użytkowane również dni tych nie bierzemy pod uwagę.
Dane z karty kierowcy pobieramy również w przypadku ustania stosunku pracy danego kierowcy, przed terminem rozwiązania umowy, na podstawie której były świadczone przewozy na rzecz podmiotu wykonującego przewozy drogowe, w przypadku utraty ważności karty kierowcy oraz na zlecenie odpowiednich organów.
Zmiany w przepisach ustawy o czasie pracy kierowców
Od 29 maja 2022 r. (data wejścia w życie art. 25 ustawy o czasie pracy kierowców po nowelizacji) zasady prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowców będą odbiegać znacząco od zasad obowiązujących przed tą datą. Przedsiębiorca prowadzący firmę transportową jest zobowiązany do prowadzenia papierowej lub elektronicznej ewidencji czasu pracy kierowcy.
Zgodnie z nowymi przepisami, pracodawca prowadzi dla każdego kierowcy ewidencję czasu pracy do celów prawidłowego ustalania wynagrodzenia.
Nowe brzmienie art. 25 szczegółowo opisuje co powinna zawierać ewidencja czasu pracy kierowcy. Obejmuje ona
– liczbę godzin przepracowanych z uwzględnieniem rozpoczęcia i zakończenia czasu pracy,
– liczbę godzin przepracowanych w porze nocnej,
– liczbę godzin nadliczbowych,
– liczbę dni wolnych od pracy z oznaczeniem tytułu ich udzielenia,
– liczbę godzin dyżuru z uwzględnieniem godziny jego rozpoczęcia i zakończenia, a także ze wskazaniem, czy dyżur był pełniony w domu,
– rodzaj i wymiar zwolnień od pracy,
– rodzaj i wymiar innych usprawiedliwionych nieobecności w pracy,
– wymiar nieusprawiedliwionych nieobecności w pracy
Wydłużył się również znacząco okres przechowywania ewidencji z 3 do 10 lat.
Obowiązek wprowadzania przekroczeń granicy w tachografie cyfrowym
Od dnia 02 lutego 2022 r. kierowca na początku pierwszego postoju po przekroczeniu granicy państwa członkowskiego wprowadza – poza symbolami symboli państw w których rozpoczyna i kończy dzienny okres pracy – symbol państwa, do którego wjechał. Ten pierwszy postój odbywa się w najbliższym miejscu postoju na granicy lub po jej przekroczeniu. W przypadku gdy przekraczanie granicy państwa członkowskiego odbywa się na promie lub w pociągu, kierowca wprowadza symbol państwa w porcie lub na stacji przybycia.
Programy do wyliczenia ewidencji czasu pracy i wynagrodzeń
Rozliczanie czasu pracy kierowców warto oprzeć o profesjonalne oprogramowanie, które pozwoli na bezbłędne wyliczenie liczby godzin, jakie dany kierowca spędza za kółkiem oraz wszelkich dodatków z innych tytułów, które przysługują kierowcy wg obowiązujących przepisów. Wiadomo, że takie sprawy zajmują mnóstwo czasu i wymagają sporej wiedzy. A ogrom przepisów i śledzenie ciągłych w zmian jest czasochłonne. Jeśli więc nie posiadasz odpowiedniego programu i wykwalifikowanej kadry, warto przekazać te sprawy firmie zewnętrznej, która zajmie się za Ciebie tymi sprawami co powoli Tobie zająć się innym ważnymi sprawami. Zaoszczędzisz tym samym swój prywatny czas, który jest bezcenny.
Dodatkowo, takie aplikacje powinny umożliwiać rozliczanie delegacji, premii oraz wszelkich innych kosztów związanych z pracą kierowcy.
Jaki program do rozliczania czasu pracy kierowców warto polecić? Jednym z najbardziej popularnych jest choćby Tachospeed, używany przez polską Policję, ITD czy Straż Graniczną.